نکاتی در مورد منابع انبساط
گاهی اوقات مهندسین از درک عنوانی که به یک عضو معمول سیستم های بسته یعنی منبع داده می شود، ناتوان هستند. منبع انبساط باز و بسته را نمی توان یکسان شمرد. بیشتر اوقات، عبارت با معانی چند گانه مورد استفاده قرار می گیرند، به همین دلیل من اغلب به دنبال تفاوت بین آن ها هستم.

کتابی توسط انجمن گرمایش، تبرید و تهویه ی مطبوع آمریکا (ASHRAE) منتشر شده که به بسیاری از پرسش های موجود در مورد این قبیل  اصطلاحات پاسخ گفته است.
در کتاب ASHRAE، منبع انبساط به این صورت تعریف شده است:

منبعی که بخشی از آن پر شده و در فشار اتمفسر کار می کند و در بالاترین نقطه ی مدار یک سیستم لوله کشی آب جهت سازگاری سیستم با انبساط حجمی نصب می شود.
این نوع مخازن در سیستم های رادیاتوری نصب می شدند که معمولا سیستم های ثقلی بودند، یعنی برای غلبه بر اصطکاک و ایجاد جریان در سیستم از اختلاف چگالی بین آب گرم دیگ در زیر زمین و آب سردتر موجود در قسمت های مرتفع تر سیستم استفاده می کردند.
از آنجایی که این نوع منبع ها به اتمفسر راه دارند، این امکان وجود دارد که در اثر تبخیر و یا سرریز، قسمتی از آب موجود در سیستم هدر برود.

برای جبران این مقدار آب از دست رفته، باید آب جدید وارد سیستم شود که به همراه خود اکسیژن محلول و مواد معدنی وارد سیستم کرده و خوردگی و ایجاد رسوب در سیستم را شتاب می بخشد.

یکی دیگر از مشکلات منبع انبساط باز این است که فشار اتمفسری در بالای سیستم، حداکثر دمای قابل دست یابی را محدود می کند.
آب در فشار استاندارد اتمفسر در دمای حدودC ˚100 می جوشد.
جوشش آب در یک سیستم رادیاتوری پدیده ی قابل قبولی نیست،زیرا باعث ایجاد پدیده ضربه قوچ می شود. بنابراین استفاده از منبع انبساط در سیتم های رادیاتوری موجب محدودیت دمای آب در این سیستم می شود.

ASHRAE منبع انبساط بسته را به این صورت تعریف کرده است:
منبع انبساط بسته یک ابزار ضربه گیر بادی است که در فشا سیستم کار کرده و انبساط سیال را که ناشی از تغییرات دما می باشد، جذب  میکند.
● منبع انبساط بسته است و لازم نیست آن را در نقطه بالایی سیستم  قرار داد.
● منبع انبساط نه آب از دست می دهد و نه از هوای اطراف اکسیژن می گیرد، در نتیجه امکان خوردگی و تشکیل رسوب کمتر می شود.
● از آنجایی که منبع انبساط در فشار سیستم کار می کند، می توان دمای آب سیستم را بالا برد و افت دمای طراحی کمتری در نظر گرفت  و به این ترتیب نرخ جریان طراحی و به دنبال آن هزینه های بهره برداری را کاهش داد.
● همچنین در صورت استفاده از این نوع منابع می توان فشار غیر عملیاتی سیستم را تا هر مقدار مورد نظر تنظیم کنیم.

این مساله یک ابزار بسیار ارزشمند برای ایجاد ارتفاع مکش مثبت خالص قابل دسترسی (NPSHA) مناسب می باشد تا به وسیله ی آن  جلوی پدیده کایتاسیون گرفته شود.
مسلما این فعالیت ASHRAE جهت تعریف عبارات بسیار مثبت بوده است،  ولی مساله ی دیگری نیز هست که باید مورد توجه قرار گیرد.

برخی منبع های انبساط دارای دیافراگم یا غشاهایی که سیستم آب را از بالشتک گاز جدا می کنند.
در سایر منابع انبساط استاندارد، آب و بالشتک گاز هم در ارتباط می باشند.منابع دیافراگمی یا غشایی را باید قبل از اتصال به سیستم، تا فشار غیر عملیاتی سیستم شارژ کرد.
منابع استاندارد بسته را می توان قبل از اتصال به سیستم تحت فشار قرار داد، اما این کار به ندرت انجام می گیرد.
سیستم های رادیاتوری اغلب به غلط راه اندازی می شوند زیرا تکنسین ها اغلب فراموش می کنند که فشار را در مخازن دیافراگمی کنترل نمایند و یا فرض می شود که فشار کارخانه برای راه اندازی  مناسب است.
شاید اگر به این نوع انبساط، اصطلاح منابع انبساط بسته پیش شارژ شده اطلاق شود، تعداد این خطاها کاهش یابد.
* وب سايت مركز دانش صنعت تاسيسات ايران    http://adhaf-hvac.com

این منبع در سیستم های گرمایش با دمای آب زیاد (بیش از دمای جوشش آب در فشار جو) و نیز در مواردی كه به علت محدودیت ارتفاع موتورخانه یا هر دلیل دیگری نتوانیم از منبع انبساط باز استفاده نماییم ، به كار می رود . این منبع كه در هر جای ساختمان می تواند قرار گیرد با هوای ازاد ارتباط ندارد و فشار سیستم توسط بالشتك هوا ، بخار و یا یك گاز بی اثر مانند ازت كه نیمی از حجم منبع را اشغال می كند تأمین می گردد . حداكثر فشار به مقتضیات طرح بستگی دارد و جهت كنترل آن از شیر اطمینان استفاده می گردد . حداقل فشار در منبع انبساط باید به اندازه ای باشد كه موقع سرد بودن سیستم بالاترین رادیاتور از آب پر باشد . ضمناً لازم است در تمام نقاط مرتفع سیستم شیرهای هواگیری نصب شوند . منبع انبساط بسته نیز بهتر است در خط مكش پمپ نصب شود تا سمت مكش تحت فشار تقریباً ثابتی عمل نماید واز این نظر قرار گرفتن منبع در خط دهش پمپ نتیجه رضایت بخشی به دست نمی دهد .

مزاياي منبع انبساط بسته:
● لازم نیست آن را در نقطه بالایی سیستم قرار داد.
●اين منبع انبساط نه آب از دست می دهد و نه از هوای اطراف اکسیژن می گیرد، در نتیجه امکان خوردگی و تشکیل رسوب کمتر می شود.
● از آنجایی که منبع انبساط در فشار سیستم کار می کند، می توان دمای آب سیستم را بالا برد و افت دمای طراحی کمتری در نظر گرفت و به این ترتیب نرخ جریان طراحی و به دنبال آن هزینه های بهره برداری را کاهش داد.
● همچنین در صورت استفاده از این نوع منابع می توان فشار غیر عملیاتی سیستم را تا هر مقدار مورد نظر تنظیم کنیم.این مساله یک ابزار بسیار ارزشمند برای ایجاد ارتفاع مکش مثبت خالص قابل دسترسی (NPSHA) مناسب می باشد تا به وسیله ی آن جلوی پدیده کایتاسیون گرفته شود.